ZSOŚS.440.26.2018.II

Na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r. poz. 1257, ze zm.) oraz art. 12 pkt 2, art. 22  ustawy z dnia  29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 922, ze zm.) w związku  z art. 160 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. poz. 1000 ze zm.), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wniosku Pani E. K. o ponowne rozpatrzenie sprawy zakończonej decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych z 4 września 2018 r.  

utrzymuję w mocy zaskarżoną decyzję

Uzasadnienie

W dniu […] grudnia 2013 r. za pośrednictwem Rzecznika Prawa Pacjenta do Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (obecnie: Urząd Ochrony Danych Osobowych) wpłynęła skarga Pani E. K.  na przetwarzanie jej danych osobowych przez Prezesa Sądu Rejonowego w O., Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Radę Miejską w O., dotyczących jej stanu zdrowia.

W odpowiedzi na wniosek Skarżącej, w dniu […] marca 2014 r., a następnie w dniu […] lipca, Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych wezwał Skarżącą do uzupełnienia braków formalnych skargi.

W odpowiedzi, pismem z […] sierpnia 2014 r. Skarżąca podniosła, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych bez jej zgody udostępnił wyżej wskazane dane osobowe na rzecz Prezesa Sądu Rejonowego w O., który następnie zawarł pozyskaną w ten sposób informację we wniosku w przedmiocie odwołania Skarżącej z funkcji ławnika Sądu Rejonowego w O. przedłożonym Radzie Miejskiej w O. Ponadto we wniosku zawarte zostały dane dotyczące wyroku skazującego wydanego wobec S. K. (zwanego dalej „Skarżącym”). W konsekwencji, jak twierdzi Skarżąca, ujawnienie jej danych osobowych oraz Skarżącego stanowiło naruszenie przepisów prawa.

Po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych wydał 4 września 2018 r. decyzję administracyjną (znak: ZSOŚS.440.26.2018) odmawiającą uwzględnienia wniosku.

W wyniku złożenia przez Skarżącą wniosku z zachowaniem ustawowo określonego terminu, Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych ponownie rozpatrzył przedmiotową sprawę. W uzasadnieniu do ww. wniosku oraz w piśmie z dnia […] września r. Skarżąca nie przedstawiła żadnych nowych okoliczności faktycznych, tj. innych względem tych, które zgłosiła dotychczas  w sprawie, mających wpływ na rozstrzygnięcie zawarte w niniejszej decyzji. W związku z powyższym Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych […] listopada 2018 r. poinformował strony o zebraniu materiału wystarczającego do wydania decyzji administracyjnej. W odpowiedzi Skarżąca pismem z […] listopada 2018 r. poinformowała o nieskorzystaniu z prawa wglądu do akt, ponawiając swoje żądania wyrażone dotychczas.

Na podstawie całości zebranego materiału dowodowego, w toku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego w sprawie, Prezes Ochrony Danych Osobowych ustalił, co następuje.

1. Pismem z […] maja 2007 r. Prezes Sądu Rejonowego w O. zwrócił się do Prezesa Sądu Rejonowego w S. o wypożyczenie akt spraw do sygn. […] (przeciwko Skarżącemu). Przedmiotowe akta zostały przekazane pismem z […] czerwca 2007 r. i pismem Prezesa Sądu Rejonowego w O. z […] czerwca 2007 r. zostały zwrócone […] czerwca 2007 r.
2. Zakład Ubezpieczeń Społecznych dwukrotnie, w dniach […] i […] stycznia 2008 r., udostępnił akta rentowe Skarżącej na wniosek Prezesa Sądu Rejonowego w O. Akta zostały zwrócone […] stycznia 2008 r. przez pracownika Sądu.
3. We wniosku o odwołanie Skarżącej z funkcji ławnika w Sądzie Rejonowym w O., który został  skierowany do Rady Miejskiej w O. w dniu […] stycznia 2008 r., Prezes Sądu Rejonowego w O. zawarł informacje pozyskane z akt rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a które to dotyczyły stanu zdrowia Skarżącej, jak również informacje dotyczące wyroku skazującego wydanego wobec Skarżącego w sprawie  o sygnaturze […].
4. W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego Rada Miejska w O. na sesji w dniu […] maja 2008 r. nie podzieliła argumentów Prezesa Sądu Rejonowego  w O.,  podejmując uchwałę o nieodwoływaniu Skarżącej.
5. W konsekwencji w dniu […] czerwca 2008 r. Prezes Sądu Rejonowego w O. wezwał Radę Miejską w O. do usunięcia prawa i uchylenia podjętej uchwały. W wezwaniu zawarto pozyskaną z akt rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych informację o stanie zdrowia Skarżącej, a także o wyroku skazującym wydanym wobec Skarżącego w sprawie  o sygnaturze […].
6. Rada Miejska w O. w dniu […] września 2008 r. przez aklamację podtrzymała swoją pierwotną decyzję i zakończyła toczące się postępowanie.
7. Zgodnie z informacją Przewodniczącego Rady Miejskiej O. z […] marca 2016 r., Rada Miejska w O. w kadencji 2014-2018 nie przetwarzała danych osobowych Skarżącej  i Skarżącego.

Na wstępie należy zauważyć, że decyzja z 4 września 2017 r. (znak: ZSOŚS.440.26.2018) zawierała wskazanie art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych jako podstawy rozstrzygnięcia. W przedmiotowej sprawie zastosowanie znajduje jednak art. 27 tejże ustawy. W tym miejscu należy przytoczyć wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 lutego 1983 r., zgodnie z którym „fakt powołania się przez organy administracji w decyzji na przepisy niewłaściwe w sprawie, jakkolwiek wskazuje na wadliwość działania tych organów, nie stanowi jednak przesłanki do uznania przez sąd, że nastąpiło naruszenie prawa w stopniu istotnym dla rozstrzygnięcia, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że organy administracji mogły wydać zaskarżone decyzje, mając do tego podstawę w innym przepisie tej samej ustawy” (sygn. akt. I SA 1294/82).

Ponadto, jak wskazuje Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 maja 1999 r. „brak przytoczenia podstawy prawnej w decyzji organu I instancji bądź nieprzytoczenie wszystkich przepisów prawa, które powinny być wskazane, nie powoduje samo przez się takiej wady, która skutkuje uchyleniem decyzji. Organ II instancji jest organem powołanym do merytorycznego rozpoznania sprawy i wskazane wyżej uchybienie organu I instancji może naprawić, przywołując właściwą podstawę prawną rozstrzygnięcia zawartego w decyzji” (sygn. akt II SA/Gd 134/97).

W niniejszej sprawie ponownie jednak należy wskazać na przepisy zawarte w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. 2018 poz. 23, ze zm.), zwanej dalej „p.u.s.p.”, a także w ustawie z dnia z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1778, ze zm.), zwanej dalej „u.s.u.s”, z których pierwsza reguluje kwestie składania wniosku w przedmiocie odwołania z funkcji ławnika, druga zaś udostępniania informacji zawartych w aktach rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z  ówczesnym brzmieniem art. 50 ust. 3 u.s.u.s. (Dz.U. 2007 nr 11 poz. 74) dane zgromadzone na koncie ubezpieczonego, o których mowa w art. 40, i na koncie płatnika składek,  o których mowa w art. 45, mogły być udostępniane sądom, prokuratorom, organom kontroli skarbowej, organom podatkowym, komornikom sądowym, ośrodkom pomocy społecznej, powiatowym centrom pomocy rodzinie oraz Komisji Nadzoru Finansowego, z uwzględnieniem przepisów dotyczących ochrony danych osobowych.  Z brzmienia przepisu obowiązującego w dniu wydawania niniejszej decyzji wynika, że rozszerza on powyższy katalog i stanowi, że dane zgromadzone na koncie ubezpieczonego, o których mowa w art. 40 i na koncie płatnika składek,  o których mowa w art. 45, mogą być udostępniane sądom, prokuratorom, organom podatkowym, Państwowej Inspekcji Pracy, Biuru Nadzoru Wewnętrznego, Policji, Straży Granicznej, komornikom sądowym, organom egzekucyjnym w rozumieniu ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r.  o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2017 r. poz. 1201, ze zm.), ministrowi właściwemu do spraw gospodarki w zakresie koniecznym do rozstrzygania spraw prowadzonych na podstawie art. 29, art. 32 oraz art. 34 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji  i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy, ministrowi właściwemu do spraw rodziny, ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego, organom realizującym świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego oraz świadczenia wychowawcze, ośrodkom pomocy społecznej, powiatowym centrom pomocy rodzinie, publicznym służbom zatrudnienia, Komisji Nadzoru Finansowego oraz wojewodzie i Szefowi Urzędu do Spraw Cudzoziemców w zakresie prowadzonych postępowań dotyczących legalizacji pobytu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z uwzględnieniem przepisów dotyczących ochrony danych osobowych.

I tym razem należy zauważyć, że z przytoczonego wyżej przepisu w sposób jednoznaczny wynika, że ustawodawca przewidział zamknięty katalog podmiotów uprawnionych do odbioru takich danych i zaliczył do niego sąd. Co istotne, w przypadku sądu nie został wskazany cel, którego osiągnięcie byłoby konieczne dla zrealizowania wskazanego uprawnienia. Jedynym obwarowaniem, który w świetle rzeczonego przepisu został nałożony na sąd, jest wymóg uwzględnienia przepisów dotyczących ochrony danych osobowych.

W związku z powyższym zwrócić uwagę należy na art. 166 § 2 pkt. 4 p.u.s.p., który zarówno w brzmieniu ówcześnie jak i obecnie obowiązującym jasno stanowi, że rada gminy, która wybrała ławnika, może go odwołać na wniosek prezesa właściwego sądu, w razie niezdolności do wykonywania obowiązków ławnika. Po pierwsze jak się wskazuje w doktrynie „prezes sądu w razie ujawnienia okoliczności, o których mowa w § 2, nie może skreślić ławnika z listy ławników danego sądu, skreślenie z listy jest bowiem możliwe dopiero po odwołaniu ławnika przez radę gminy (argument z § 3). Przesłanki wymienione w § 2 pkt 2-4 mają charakter ocenny. Niezdolność do wykonywania obowiązków ławnika łączy się ze stanem fizycznym lub psychicznym danej osoby  i może wynikać z odpowiednich dokumentów. (por. Gudowski, Jacek, Ereciński, Tadeusz i Iwulski, Józef. Art. 166. W: Komentarz do ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, [w:] Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ustawa o Krajowej Radzie Sądownictwa. Komentarz, wyd. II. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2009.)

Ponadto w literaturze słusznie zauważono, że „stwierdzenie niezdolności ławnika do orzekania może łączyć się ze stanem fizycznym lub psychicznym danej osoby i może być potwierdzone stosownymi dokumentami, na przykład o orzeczonej niepełnosprawności.” (por. Świetlicka, Maria. Art. 166. W: Prawo o ustroju sądów powszechnych. Komentarz do zmian wprowadzonych ustawą z dnia 15 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych. System Informacji Prawnej LEX, 2011).

Mając powyższe na względzie, zastosowanie art. 50 ust. 3 u.s.u.s. w związku  z art. 166 § 2 pkt. 4 p.u.s.p. należy uznać za spełniające przesłankę określoną  w art. 27 ust. 2 pkt 2 u.o.d.o. Tym samym nie sposób zgodzić się z twierdzeniami Skarżącej zawartymi w piśmie z […] września 2018 r. (pkt. 1-5), że w decyzji z 4 września 2018 r. nie wykazano przepisów prawnych, które uprawniały Prezesa Sądu do przetwarzania danych osobowych zawartych w dokumentacji ZUS. Wskazane wyżej przepisy dają dostateczną podstawę prawną do pobrania takich danych przez uprawniony podmiot i wykorzystania w ramach określonej przepisami prawa procedury, jaką niewątpliwie jest złożenie wniosku o odwołanie z funkcji ławnika.

W tym miejscu warto również po raz kolejny podkreślić, że Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych w ramach kompetencji przyznanych mu ustawą nie może ingerować w sposób prowadzenia postępowań prowadzonych przez inne organy, uprawnione na podstawie odrębnych przepisów. Tym samym nie może ingerować w treść dokumentów zgromadzonych  w aktach takich postępowań, jak np. w treść wniosków o odwołanie z funkcji ławnika. Prezes Urzędu nie jest organem kontrolującym ani nadzorującym prawidłowość stosowania prawa materialnego i procesowego w sprawach należących do właściwości innych organów, służb, czy sądów, których orzeczenia podlegają ocenom w toku instancji, czy w inny sposób określony odpowiednimi procedurami (sygnatura akt II SA 401/00). Nie sposób zatem się odnieść do twierdzeń Skarżącej z pkt. 6-7 pisma z […] września 2018 r. W kompetencji Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych nie leży bowiem ocena co do tego, którym dokumentom medycznym Prezes Sądu Rejonowego w O. powinien dawać wiarę, jak również jakie na ich podstawie wyciąga wnioski co do zdolności psychofizycznych osób sprawujących funkcję ławnika. Kryterium, którym kieruje się Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych jest bowiem legalność przetwarzania danych osobowych. Jednocześnie należy przypomnieć, że wnioski Prezesa Sądu Rejonowego w O., dwukrotnie zostały poddane rozpatrzeniu i odrzucone w wyniku uchwał podjętych przez właściwy według właściwości i demokratycznie wybrany organ.

Odnosząc się zaś do przetwarzania danych osobowych Skarżącego, należy zauważyć, że kwestie dotyczące przekazywania akt sądowych określają odrębne przepisy. Skarżąca w treści swojego pisma z […] września 2018 r. wskazuje na § 95 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 roku – Regulamin urzędowania sądów powszechnych, który obowiązywał w dniu przekazywania ww. akt i stanowił, że akta sprawy lub akta księgi wieczystej przesyła się na każde żądanie po wykonaniu niezbędnych czynności w sprawie: Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Ministrowi Sprawiedliwości, Sądowi Najwyższemu, Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Rzecznikowi Praw Dziecka oraz sądowi odwoławczemu.

Błędne jest jednak rozumowanie zakładające, iż był to wyłączny katalog uprawnionych podmiotów. Treść powyższego przepisu w brzmieniu ówcześnie obowiązującym, wyraźnie wskazuje, że był to szczególny krąg podmiotów, którego uprawnienie do pozyskania akt odpowiada obowiązkowi ich przesłania ciążącego na sądzie, zaś ogólne zasady określał § 94 ust. 2, zgodnie  z którym przewodniczący wydziału decydował o udostępnieniu akt sądowych innym osobom niemającym uprawnień procesowych i o zakresie wykorzystania przez nie tych akt.

Przede wszystkim należy bowiem zwrócić uwagę na ówczesne brzmienie  art. 156 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego  (Dz.U z 2003 r. nr 17, poz. 155), który jasno precyzował, że stronom, podmiotowi określonemu  w art. 416, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta sprawy sądowej i daje możność sporządzenia z nich odpisów. Za zgodą prezesa sądu akta te mogą być udostępnione również innym osobom.

Powyższy przepis tłumaczy doktryna, wskazując, że „ustawa nie określa kręgu tych osób, należy jednak kierować się regułą, że osoby takie muszą mieć uzasadniony powód, by zapoznać się z całą dokumentacją tworzącą akta sprawy sądowej lub jej częścią. Osobami takimi mogą być przedstawiciele mediów, osoby prowadzące badania naukowe, a także inne, jeśli wykażą powód, dla którego wnoszą o dostęp do akt” (por. Paluszkiewicz, Hanna. Art. 156. W: Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Wolters Kluwer Polska, 2018).

Tymczasem jak wskazywał Prezes Sądu Rejonowego w S. w piśmie z […] lutego 2008 r. skierowanym do Skarżącej „Sąd Rejonowy w O. zwrócił się do mnie (Prezesa Sądu Rejonowego w S. – przyp.) o wypożyczenie akt spraw do sygn. […]  (…) Przedmiotowe akta przekazałem Prezesowi Sądu Rejonowego w O. przy moim piśmie z dnia […] czerwca 2007 roku, a akta zostały zwrócone w dniu […] czerwca 2007 roku „po wykorzystaniu” przy kolejnym piśmie Prezesa Sądu Rejonowego w O. z dnia […] czerwca 2007 roku”.

Tym samym uznać należy, że przekazanie akt sprawy […] nastąpiło uprawnionemu podmiotowi na podstawie zgody prezesa sądu, a zatem i w granicach powszechnie obowiązujących przepisów prawnych w dniu dokonywania ww. czynności. Oznacza to, że również przetwarzanie danych osobowych zawartych w aktach zostało dokonane na tym etapie w zgodzie  z art. 27 ust. 2 pkt 2.

Co się jednak tyczy zawarcia danych dotyczących skazania Skarżącego we wnioskach  o odwołanie z funkcji ławnika, to za słuszne należy uznać twierdzenia Skarżącej, że jej mąż nie był podmiotem postępowania dotyczącego odwołania jej z funkcji ławnika. Tym samym przyznać należy, że zawarcie ww. danych Skarżącego było bezzasadne. Granicę wyraźnie bowiem ustanowił art. 51 ust. 2 Konstytucji RP, który jasno wskazuje, że władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. W przedmiotowej sprawie nie sposób zaś stwierdzić, aby zawarcie danych Skarżącego było niezbędne w omawianych wnioskach, jak również, aby nastąpiło to na podstawie przepisów prawa.

Nie bez powodu dane dotyczące skazania zostały zaliczone w poczet tzw. danych wrażliwych, których katalog wskazuje art. 27 ust. 1 u.o.d.o. W przedmiotowej sprawie znaczenie ma również sam czas, jaki upłynął od wydania wyroku. Naruszona została bowiem wartość, której ochronę ustawodawca miał na względzie, jaką jest resocjalizacja i możliwość powrotu do społeczeństwa osobom skazanym. Chociaż zakaz przetwarzania takich danych jest instytucją odmienną od zatarcia skazania, to warto zauważyć, że są ze sobą niewątpliwie powiązane. Tym samym warto przytoczyć stanowiska doktryny, wedle której „ma ono zapobiegać utrzymywaniu skutków skazania w nieskończoność i umożliwić ponowną adaptację do funkcjonowania  w społeczeństwie. Jest wyrazem humanizmu, zmierza do odbudowania porządku społecznego zakłóconego przez przestępstwo, motywuje przestępcę, by zszedł z drogi przestępczej i ma na celu wykorzenienie stygmatyzacji. Dożywotnie obciążanie sprawcy każdego przestępstwa byłoby niehumanitarne, gdyż każde zachowanie bez względu na rodzaj wymierzonej kary zawierałoby pierwiastek dożywotniego obciążania sprawcy konsekwencjami popełnionego przed wielu laty przestępstwa. Nie jest uzasadnione utrzymywanie stygmatyzacji z powodu kary do końca życia lub przez nieokreślony czas. Zatarcie skazania ma na celu przywrócenie dobrej opinii społecznej  o skazanymi polega na przywróceniu skazanemu prestiżu społecznego w państwie prawa. Zmierza do tego, aby skazanie nie wywoływało skutków sine die” (por. Stefańska, Blanka Julita. Rozdział IV Istota i skutki zatarcia skazania. W: Zatarcie skazania. LEX, 2014).

Jednakże mimo, iż poczynione w sprawie ustalenia faktycznie oraz prawne, wskazywały na naruszenie przepisów ustawy o ochronie danych osobowych wobec Skarżącego, brak było podstaw do zastosowania art. 18 ust. 1 ustawy, w myśl którego w przypadku naruszenia przepisów tej ustawy Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych z urzędu lub na wniosek osoby zainteresowanej, w drodze decyzji administracyjnej, nakazuje przywrócenie stanu zgodnego  z prawem. Nakaz taki w przedmiotowej sprawie byłby bowiem niemożliwy do wykonania ze względu na charakter kwestionowanego zachowania, mianowicie jego incydentalność oraz nieodwracalność. W związku z faktem, że w chwili wydawania zaskarżonej decyzji stan naruszenia przepisów ustawy nie istniał, organ ochrony danych osobowych, nie mógł podjąć innego rozstrzygnięcia jak odmówić uwzględnienia wniosku i utrzymać w mocy zaskarżoną decyzję.  

W tym stanie faktycznym i prawnym Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych rozstrzygnął, jak w sentencji.

Decyzja jest ostateczna. Na podstawie art. 21 ust. 2 ustawy o ochronie danych osobowych  i w zw. z art. 3 § 2 pkt 1, art.  13 § 2, art. 53 § 1 i art. 54 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2018 r. poz. 1302), od niniejszej decyzji stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w terminie 30 dni od dnia doręczenia niniejszej decyzji, za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych (adres: Urząd Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa).